Structureel meer geld voor strafrechtketen

De organisaties in de strafrechtketen moeten structureel meer geld krijgen om hun belangrijke maatschappelijke taak nu en in de toekomst goed te kunnen vervullen. Dit is de uitkomst van een debat tussen Tweede Kamerleden en bestuurders van Politie, Raad voor de Rechtspraak, advocatuur, OM, Reclassering Nederland en de gemeente. Op maandag 21 juni debatteerden zij tijdens Rechtsstaatpoort over de vraag ‘Wat is de Rechtsstaat ons waard?’

Beeldtekst: Rechtsstaatpoort. 
Maandag 21 juni. 17:00 – 18:00 uur. 
Wat is de rechtsstaat ons waard?

Kim Copppes – Gespreksleider: 
Wat is de rechtstaat ons waard? Met deze vraag gaan we ons bezighouden vanmiddag, of misschien wat die rechtstaat waard zou moeten zijn? Ik ben hier in gezelschap van de mensen die dit initiatief genomen hebben: het openbaar ministerie, de politie en de Raad voor de rechtspraak, want die wilden dit thema graag op de agenda zetten. 

Henk Naves – Voorzitter Raad voor de rechtspraak: 
Wat ik in de rechtspraak zie is dat we nog steeds de rekening van de financiële crisis betalen. We hebben er ooit voor gekozen om, gedwongen door bezuinigingen, minder rechters aan te nemen. Daar betalen we nog elke dag de rekening van. Als mensen een rechtszaak hebben, of het nou straf is of civiel: hun leven staat even stil en ze hebben de rechter nodig, ze hebben ons nodig om weer door te kunnen met het leven. 

Henk van Essen – Korpschef Politie:
Veiligheid vergroten begint met preventie. Kijk het is prachtig als er een crimineel feit plaatsvindt dat we de boeven pakken, maar het is nog mooier als je het voorkomt. Aanwezigheid in de wijk, versterking van de wijk, dat doet er toe, dat maakt de kans kleiner dat criminaliteit plaatsvindt als politie daadwerkelijk op straat aanwezig is. Aanwezig zijn is een politietaak. Gewoon het aanwezig zijn in de wijk. Dus daarin investeren vind ik van belang. 

Gerrit van der Burg – Voorzitter College van procureurs-generaal:
De reclassering, adviserende instanties hebben een belangrijke opdracht. Namelijk het waarborgen van de democratische rechtstaat. Het ervoor zorgen met elkaar dat verdachten van strafbare feiten hun rechten krijgen. Dat de rechtsbijstand laagdrempelig is, maar ook om slachtoffers bij te staan. Een o zo belangrijke taak. Daarvoor is stabiliteit en continuïteit nodig in een wereld, en dus ook de strafzaak, die vele malen complexer is geworden dan pak 'm beet tien jaar geleden. 

John Jorritsma – Burgemeester van Eindhoven: 
Denk niet alleen maar in mensen, denk in techniek, want het onderwijs heeft mensen nodig. De gezondheidszorg heeft mensen nodig, defensie, politie. En al zouden we ze allemaal hebben dan hebben we ze morgen niet opgeleid. Dus je moet denken in termen van techniek. Artificial intelligence werd net genoemd. 

Henk van Essen – Korpschef Politie:
Dus je moet kijken wat je kan, er kan meer. Dus artificial intelligence en algoritmes hebben wij nodig om ons werk beter te doen, dat er daar geen misverstanden over bestaan. Daar moeten we echt een beetje bijtrekken. Maar er zit altijd een grens aan. Wij moeten onze eigen algoritmes kunnen uitleggen. Wij moeten kunnen uitleggen, transparant, waarom die keuze gemaakt is en via welke zoekslagen wij zaken doen. 

Hanneke van der Werf – D66: 
Wat heel erg ingewikkeld is voor de politie is natuurlijk de onderbezetting. Dat probleem dat dat wordt natuurlijk van links tot rechts erkent, waardoor je ook ziet dat wijkagenten regelmatig weg worden geplukt om te helpen op de surveillancewagen, bij de noodhulp of bij demonstraties. En tegelijkertijd zie je dat het werk natuurlijk onder druk komt te staan, omdat er heel veel bij de gemeente is komen te liggen. En of het nou gaat om mensen met verward gedrag of problematiek in de jeugdzorg waar natuurlijk enorme wachtlijsten zijn, dat zijn ook dingen waar agenten in de wijk tegenaan lopen. 

Ingrid Michon-Derkzen - VVD:
Er is niemand die zegt: 'veiligheid, nou ja, laat maar zitten'. Dus er is van links tot rechts, iedereen vindt dat er in veiligheid structureel geïnvesteerd moet worden. De accenten zijn iets verschillend, dat is zo. 

Gerrit van der Burg – Voorzitter College van procureurs-generaal:
Kijk, een economische recessie betekent niet dat je het ook met een onsje minder rechtstaat toe kunt doen. Dan kom ik weer terug bij de bestendige toekomstvaste investeringen waarbij je, ik zeg het nog maar eens nadrukkelijk, van onze organisaties je natuurlijk wel mag vragen dat we daar verantwoording over afleggen en laten zien wat er dan beter, slagvaardiger en verdiepter kan. 

Johan Bac – Reclassering Nederland: 
Het helpt als je goed kan investeren in kennis. Er is de afgelopen jaren heel veel geïnvesteerd in cyberkennis bij politie, OM en rechtspraak. Ik denk dat het ook belangrijk is om dat bij andere partijen te doen. Denk aan de Raad van de Kinderbescherming, reclassering, en andere partijen, want dat is iets minder nog. 

Gideon van Meijeren – FvD: 
Dit is waar het vandaag over zou moeten gaan, het gaat over de rechtstaat. Is Nederland eigenlijk nog wel een rechtsstaat? En dat is de vraag die vandaag gesteld zou moeten. 

Michiel van Nispen – SP: 
Een crisis betekent inderdaad niet dat als je tien procent bezuinigd op alles, dat je dan dus automatisch ook tien procent bezuinigd op de rechtspraak en ook op de politie en ook op het openbaar ministerie. Daar moeten we echt vanaf. 

Frans Knuppe – Nederlandse Orde van Advocaten: 
Daarvoor is de rechtstaat gewoon te waardevol. Wij vinden dat een zinvol gesprek over de rechtsstatelijke verhoudingen en de rechtspleging niet kan plaatsvinden zonder daar ook de advocatuur bij te betrekken. 

Hilde Palland – CDA: 
Maar daarnaast denk ik ook dat we moeten kijken, niet alleen naar die financiële componenten. Maar ook, even gerelateerd aan de stelling die wordt voorgelegd, er mee eens, en moeten geen drempels worden opgelegd. We kunnen wel kijken hoeveel mensen we ook alternatieven kunnen bieden om dat niet alles per definitie het beste door de rechter beslecht kan worden. 

Frans Knuppe – Nederlandse Orde van Advocaten: 
Wij praten liever vanuit de advocatuur over de toegang tot het recht dan over de toegang tot de rechter. Dat dat is zo'n kleine wijziging, twee letters die ik er bovendien afhaalde dat ik denk dat dat nog wel kan. Mogelijke drempels die er zijn, die moeten weg. 

Henk Naves – Voorzitter Raad voor de rechtspraak: 
Toegang tot de rechter, dan moet je wel voldoende rechters hebben. Als ze er niet zijn, kun je niet bij de rechter terecht, dan moet je heel lang wachten en achteraan sluiten. 

Gala Veldhoen – lid GroenLinks-fractie in de Eerste Kamer: 
Ik hoop echt van harte dat het deze keer, met dit rapport van het WODC waar echt hele belangrijke aanbeveling inzitten, waarmee we de rechtsstaat echt een dienst bewijzen, als we die dit keer wel gaan uitvoeren of gaan toepassen. Dat er dit keer ook daadwerkelijk iets mee gebeurt. Dat is wel een hartekreet van mijn kant. En dat hopelijk ook bij de onderhandelingen die nu, ja misschien wel gaande zijn of aanstaande zijn, dat deze aanbevelingen ook worden meegenomen en dat dat echt een plek krijgt in die gesprekken.

Beeldtekst: Rechtsstaatpoort. 
Maandag 21 juni. 17:00 – 18:00 uur. 
Wat is de rechtsstaat ons waard?

“Eten en drinken staan bovenaan, daarna komt gelijk veiligheid.” Het belang van een veilige samenleving en een goed functionerende rechtsstaat is volgens burgemeester John Jorritsma van Eindhoven een eerste levensbehoefte. “Als mensen in nood zijn, bescherming nodig hebben of slachtoffer zijn van een ernstig strafbaar feit moeten ze op de overheid kunnen rekenen”, vult korpschef Henk van Essen aan. “Dat betekent dat de politie zichtbaar in de wijk moet blijven, dat er een politie is die digitaal vaardig is en dat wij ondermijnende criminaliteit ook het hoofd bieden. Op alledrie die terreinen staat het nu onder druk.”

“De criminelen van morgen groeien vandaag op in de wijk”, illustreert D66-Kamerlid Hanneke van der Werf. “Dan moet je er dus wel voor zorgen dat agenten tijd hebben om dit soort problemen te signaleren. Met een jeugd-wijkagent bijvoorbeeld, zoals vroeger in de Haagse wijk Transvaal, kunnen al op het schoolplein een hoop dingen voorkomen worden.”

Vergroot afbeelding
Beeld: ©Martijn Beekman
Gerrit van der Burg (links) en Henk van Essen

Het vak weer aantrekkelijk maken

Niet alleen bij de politie, ook bij de Rechtspraak en het OM zijn de gevolgen van jarenlange bezuinigingen nog steeds merkbaar. Er is een tekort aan rechters en officieren van justitie, waardoor zaken soms lang op de plank blijven liggen, wat uiterst onwenselijk is omdat het altijd gaat “over mensen die ons nodig hebben om door te kunnen gaan met hun leven”, aldus Henk Naves, voorzitter van de Raad voor de Rechtspraak. “Economische recessie betekent niet dat je met een onsje minder rechtsstaat kan”, vult Gerrit van der Burg, voorzitter van het College van procureurs-generaal van het OM, aan. “Wij moeten in staat zijn om voorspelbaar en koersvast op te treden tegen strafbaar gedrag."

Toegankelijk recht voor iedereen dat is het ideaal van de deelnemers aan het debat. Met de uitstroom van de afgelopen jaren van advocaten in de sociale advocatuur is dit in de knel gekomen. “Zeker voor de minder bedeelden dreigt de toegang tot het recht steeds moeilijker te worden”, zegt Frans Knüppe, algemeen deken van de NOvA. CDA-Kamerlid Hilde Palland ziet om zich heen dat veel advocaten ermee stoppen. “Die zien er letterlijk geen brood meer in." Knüppe: “Je moet dat vak weer aantrekkelijk maken.”

Ook moet meer geïnvesteerd worden in kennis en deskundigheid op het gebied van bijvoorbeeld cybercriminaliteit. “Steeds meer mensen geven aan slachtoffer te zijn van online criminaliteit”, merkt Johan Bac in de dagelijkse praktijk bij zijn organisatie Reclassering Nederland. “Het helpt als je goed kan investeren in kennis. Niet alleen bij politie en OM, maar ook bij de reclassering en de Raad voor de Kinderbescherming.”

Luister naar de organisaties zelf

“Van links tot rechts, alle politieke partijen vinden dat er in veiligheid structureel geïnvesteerd moet worden”, constateert VVD-Kamerlid Ingrid Michon-Derkzen. Is iedereen het er dan ook over eens op welke manier dit moet gebeuren? “Nee, er zijn accentverschillen." “Extra geld kan alleen onder voorwaarde van een forse cultuurverandering binnen de politie en het OM”, is de overtuiging van FvD-Kamerlid Gideon van Meijeren. Michiel van Nispen van de SP is het daar niet mee eens en vindt dat er hoe dan ook fors meer geld nodig is. “Ik vind dat wij als politiek de organisaties zelf maximaal in staat moeten stellen om keuzes te maken, want zij weten het beste wat nodig is.”

Luister naar de organisaties zelf en naar de adviezen van onafhankelijke adviesorganen, zoals de Raad van State en de Nationale Ombudsman. Dat is ook de oproep die Gala Veldhoen, Eerste Kamerlid van GroenLinks, doet aan de politiek. “Voordat we wetgeving over iedereen uitstorten moeten we veel beter luisteren naar degenen die het gaan uitvoeren om te voorkomen dat je het allemaal te ingewikkeld maakt.” 

Vergroot afbeelding
Beeld: ©Martijn Beekman

Tijdens Rechtsstaatpoort gingen Henk van Essen (Politie), Gerrit van der Burg (OM), Henk Naves (Raad voor de rechtspraak), John Jorritsma (burgemeester van Eindhoven), Johan Bac (Reclassering Nederland), Frans Knüppe (Nederlandse Orde van Advocaten) in debat met Kamerleden Ingrid Michon-Derkzen (VVD), Hanneke van der Werf (D66), Gideon van Meijeren (FvD) en Michiel van Nispen (SP). De debatten werden geleid door gespreksleider Kim Coppes. Het debat werd door Gala Veldhoen afgesloten met een reflectie. Tijdens het debat keken ongeveer 160 mensen mee. De livestream van het debat is hier terug te kijken.