Officier van justitie Cassandra Westerling en de teamleider van het politieteam Henk Deekens blikken terug op een bijzonder, maar vooral hectisch onderzoek. De constante stroom van dreigingen in hun regio heeft het duo veel nachten overwerk met pizza’s en Chinees gekost. “Elke keer als we weer een dreigbrief binnen kregen, verbleven we tot diep in de nacht op het politiebureau. De angst dat er opnieuw een bom in een Jumbo af zou gaan en slachtoffers zou maken was groot”, schetst officier Westerling de situatie.
Het begint allemaal met het aantreffen van een bom. Een brief of dreigmelding ontbreekt. Een voorbijganger treft het explosief in de nacht van 8 mei 2015 aan voor Jumbo op de Wilhelminakade in Groningen. Die vondst betekent de start van een breed ingestoken strafrechtelijk onderzoek. Alle scenario’s zijn nog open. Het onderzoeksteam tast in het duister over de bedoeling van het explosief. “De bom bevat TATP, uiterst explosief materiaal waar zelfmoordterroristen gebruik van maken. TATP is eenvoudig zelf te vervaardigen”, legt Deekens uit.
Kookwekker
Alle onderdelen van de bom zijn minutieus onderzocht op sporen die iets over de dader kunnen verraden. Daarnaast doen rechercheurs buurtonderzoek en raadplegen zij hun systemen op zoek naar mensen die bekend zijn met het maken van bommen. Deekens: “Bij de bom treffen we ook een kookwekker van Blokker aan. We hebben daarom lijsten opgevraagd van mensen die zo’n wekker hebben gekocht. Alles om maar verbanden te vinden.”
De bom op de Wilhelminakade gaat niet af, maar op 31 mei 2015 komt een tweede bom wel tot ontploffing bij Jumbo op het Overwinningsplein te Groningen. De ramen en gevel raken beschadigd. Op camerabeelden is te zien dat een persoon iets neerlegt en wegloopt. Omdat ook dit explosief voor Jumbo ligt, moeten de aanslagen wel tegen de supermarktketen gericht zijn. De maatschappelijke onrust die daarmee gepaard gaat, is groot. Om die onrust te managen is een speciaal SGBO (staf grootschalig bijzonder optreden) opgericht waar de gemeente onderdeel van uitmaakt. Het onderzoeksteam kan zich zo volledig op het opsporingsonderzoek concentreren. De eerste prioriteit blijft immers het voorkomen van een nieuwe aanslag.
Bitcoins
Het team komt er pas later achter dat op 2 mei, voor de mislukte aanslag op de Wilhelminakade, een dreigbrief is verstuurd gericht aan Jumbo. De dader stuurde de online dreiging echter niet aan de supermarktketen, maar per ongeluk aan de spelletjesgigant. Die brief duikt pas in juni op. “De dader eist dat de keten 2000 bitcoins (destijds bijna een half miljoen euro) moet betalen. Doet Jumbo dat niet, dan gaat er opnieuw een bom af, zo luidt de dreiging. Deze verdachte ontwricht een bedrijf en samenleving”, aldus de officier. De samenwerking met Jumbo is meteen goed. Omdat de winkelketen niet betaalt, volgt op 5 juni een volgende dreigbrief voor Jumbo in de Euroborg.
Bij dat filiaal doen dagelijks duizenden mensen boodschappen. Het SGBO en de winkelketen nemen geen risico en ontruimen als de bliksem de gehele Euroborg. “Jumbo en een aantal andere bedrijven zijn een groot deel van de dag dicht. Een speciale robot heeft het gebouw doorzocht op explosieven. De financiële schade voor Jumbo en omliggende winkels is enorm, toch staat veiligheid ook voor Jumbo voorop”, benadrukt de teamleider. De winkels krijgen permanente bewaking, het personeel staat op scherp. De angst is groot: bij elke onbewaakte tas volgt meteen een melding. “We hebben ook op valse meldingen geïnvesteerd. Toch lijkt de dader zich te richten op de winkels en niet op mensen. Hij plaats de bommen immers na sluitingstijd”, zegt de officier.
Mother of Satan
Maar na de bom in de Euroborg verandert de dader van toon: ‘niemand is meer veilig. Als jullie nu niet betalen, gaat er echt wat gebeuren’. De dader opereert echter slim: voor zijn communicatie online gebruikt hij het goed beveiligde, anonieme Tor-netwerk en proxy-servers. Westerling: “We hebben alles uit de kast gehaald om toch zo veel mogelijk informatie en beeldmateriaal te krijgen. Dit heeft geleid tot een lijst met mogelijk interessante personen.” De zoektocht moet leiden naar iemand die googelt op Mother of Satan, bekend is met Tor-netwerken, bitcoins en het maken van bommen en daarbij de website van Jumbo heeft bezocht.
Het onderzoeksteam is nog volop bezig als Jumbo in Zwolle via de post een ‘Happy Birthday’ kaart ontvangt, gevuld met het levensgevaarlijke TATP. Een uiterst onstabiel goed dat bij flink schudden al af kan gaan. “Het risico voor de dader wordt steeds kleiner, terwijl de kans op slachtoffers toeneemt. We hebben daarop praktisch alle brievenbussen in Groningen geleegd en bij de postsorteerder gevraagd of er verdachte pakketjes voor Jumbo binnen zijn gekomen”, licht de officier toe. Het NFI weet onder de postzegel op de kaart een DNA-profiel veilig te stellen dat overigens niet in de databank voorkomt.
Postzegel
Het onderzoeksteam is ontzettend gedreven. Ze hebben één doel en dat is de ‘Jumbo-bomber’ te pakken krijgen. Daarbij schakelen ze hulp in van Opsporing Verzocht en vragen ze burgers mee te denken op een speciale website. Maar de echte doorbraak in deze zaak komt uit onverwachte hoek: de kookwekkers. Blokker weet het onderzoeksteam te vertellen dat twee mensen twee kookwekkers hebben gekocht zoals aangetroffen bij de bom. De eerste persoon die de politie spreekt, heeft een goede verklaring. De man had ‘the Nanny’ op televisie gezien en geleerd dat hij ongehoorzame kinderen tien minuten in de hoek kon zetten. De kookkwekkers houden de tijd bij. De tweede persoon is niet thuis.
Die persoon blijkt de kookwekkers in twee filialen te hebben gekocht: één met pin en één cash. Dat valt op. “We hebben zijn financiële gegevens opgevraagd. Deze man heeft bij een speciaalzaak ook iets voor 5,70 euro gekocht. In die winkel kun je voor dat bedrag alleen een fles aceton kopen. Aceton is een grondstof van TATP”, weet de officier.
Twee kookwekkers en een fles aceton kopen, is op zich niet strafbaar. Maar gelet op alle overige omstandigheden heeft het onderzoeksteam genoeg om te kijken of de verdachte zou matchen met het DNA van de postzegel. “Daarop is gekozen voor een heimelijke DNA-afname, zo zouden we hem ook nog als verdachte kunnen uitsluiten”, legt Westerling uit. Een observatieteam volgt de verdachte nauwlettend. Zo weet de politie precies waar zijn fiets staat om zijn handvatten te kunnen bemonsteren. Het observatieteam ziet hem ook in de bibliotheek op een TOR-netwerk zitten.
Getuigenverklaring
Op 2 oktober blijkt de bemonstering van de fietshandvatten van de verdachte inderdaad een match op te leveren met het DNA van de postzegel. “We zitten goed”, weet de officier na die uitslag. “We hebben ook een getuigenverklaring van de tante van de ex van de verdachte. Ze geeft aan dat hij de Jumbo-bomber is. Ze denkt dat omdat er een ontploffing is geweest in het huis van zijn ex. Vermoedelijk heeft de verdachte daar de TATP gemaakt.”
Op 9 oktober ontvangt Jumbo de laatste dreigmelding. Op dat moment ziet het observatieteam de verdachte binnen in zijn woning achter zijn computer zitten. “We nemen geen enkel risico: het arrestatieteam houdt de verdachte op straat aan omdat er angst is dat er explosieven in de woning liggen. Bij de doorzoeking van het huis blijken die er niet te liggen. We zien dan wel dat hij een Tor-browser heeft gedownload. Na zijn aanhouding is het voorgoed stil geworden”, benadrukt Westerling.
Waterstofperoxide
Bij de doorzoekingen vinden speurders zoutzuur, aceton en op het vuur een pannetje met waterstofperoxide. Door verhitting versterk je die stof, dat is volgens Westerling nodig voor het vervaardigen van TATP. De stapeling van het bewijs is voor het onderzoeksteam zo sterk dat de puzzel voor hen compleet is. Eén jaar na het aantreffen van de eerste bom weet de officier ook de rechtbank op zitting te overtuigen. Op 17 juni 2016 is de verdachte conform de eis veroordeeld tot acht jaar celstraf.
De verdachte ontkent de feiten en is om die reden in hoger beroep gegaan. De datum van de inhoudelijke behandeling is nog niet bekend.
