Wat is een tbs-maatregel?
TBS staat voor terbeschikkingstelling. De rechter kan deze maatregel opleggen aan mensen die een zwaar misdrijf pleegden en daarvoor geheel of gedeeltelijk ‘ontoerekeningsvatbaar’ zijn verklaard. Het misdrijf kan de dader niet (volledig) aangerekend worden, doordat hij lijdt aan een persoonlijkheidsstoornis en/of een ernstige psychiatrische stoornis. Daardoor bestaat ook gevaar dat zij opnieuw in de fout gaan.
Als het delict hen gedeeltelijk wel kan worden aangerekend, kan de rechter hen voor dat deel een gevangenisstraf opleggen. In bepaalde gevallen kan de rechter ook afzien van het opleggen van een straf, omdat er sprake is van volledige ontoerekeningsvatbaarheid. De tbs-maatregel start dan meteen.
Twee varianten:
- de tbs met bevel tot verpleging (vrijheidsbenemende maatregel)
- de tbs met voorwaarden
Over het algemeen wordt het meest gesproken over de tbs met bevel tot verpleging, officieel ‘tbs met bevel tot verpleging van overheidswege’. De tbs-gestelde wordt in dit geval in een tbs-kliniek geplaatst en behandeld.
Bij een tbs met voorwaarden wordt de persoon niet onder dwang in een kliniek opgenomen, maar stelt de rechter voorwaarden aan het gedrag. De persoon moet dan bijvoorbeeld een verplichte behandeling ondergaan of mag geen alcohol of drugs gebruiken. Als men zich niet houdt aan die voorwaarden, kan de rechter de tbs omzetten in een tbs met bevel tot verpleging. De rechter legt de tbs met voorwaarden op als poliklinische behandeling volstaat om het recidivegevaar te beteugelen.
Behandeling in een tbs-kliniek duurt gemiddeld zeven tot acht jaar, maar er is in principe geen van tevoren afgesproken einddatum bekend. Eens in de twee jaar is er sprake van een verlengingszitting over het al dan niet verlengen van de TBS. De patiënt is daarbij persoonlijk aanwezig, samen met een advocaat. De maatregel kan dan maximaal twee jaar verlengd worden. De rechter kan ook een voorwaardelijke beëindiging uitspreken.
Terbeschikkinggestelden komen niet van de ene op de andere dag weer in de maatschappij. Geleidelijk aan wordt steeds uitgebreider verlof verleend.
De behandeling moet ervoor zorgen dat de patiënt op veilige wijze kan terugkeren in de samenleving. Voor sommige tbs-patiënten heeft behandeling geen zin meer. Zij gaan dan naar een longstay-inrichting en komen vaak nooit meer vrij.
Terbeschikkinggestelden (tbs-er) worden niet van de éne dag op de andere weer in de maatschappij geplaatst. Dat gaat geleidelijk, door hen steeds uitgebreider verlof te verlenen. Als de behandelaars vinden dat het beter gaat met de tbs-er, kunnen zij hem toestaan zijn eerste stappen buiten de kliniek te zetten. Meestal is dat een begeleid verlof van een paar uur: met een staflid kan de tbs-er dan bijvoorbeeld zijn ouders thuis bezoeken.
Het doel van het verlof is therapeutisch: hoe gaat de terbeschikkinggestelde met zijn toegenomen vrijheid om? Verlof is de eerste stap naar steeds meer eigen verantwoordelijkheid.
TBS wordt jaarlijks ongeveer 250 keer door de rechter opgelegd. Momenteel zitten er rond de 1600 tbs-gestelden in een tbs-kliniek. Meer dan 90% van de tbs-populatie is man.
Wanneer een minderjarige verdachte van een misdrijf psychisch niet in orde is, stelt de officier van justitie aan de rechtbank voor om jeugd-tbs op te leggen. Dit wordt PIJ-maatregel genoemd. PIJ staat voor plaatsing in een inrichting voor jeugdigen.
Als de rechtbank het hiermee eens is wordt de jongere in een inrichting voor zijn of haar stoornis behandeld. De PIJ maatregel duurt maximaal 7 jaar waarvan het laatste jaar voorwaardelijk is.
Wanneer een jongere van 16 of 17 jaar een volwassen indruk maakt, kan de rechter besluiten om het volwassenenrecht toe te passen. In dat geval kan aan een jongere het volwassen tbs opgelegd worden. Hierdoor kan de jongen of het meisje langer worden behandeld.