De regeling voorwaardelijke invrijheidstelling (v.i.) geldt voor geheel onvoorwaardelijke, onherroepelijke straffen van meer dan één jaar. Bedraagt de straf meer dan één jaar en ten hoogste twee jaar, dan volgt v.i. in beginsel nadat één jaar en eenderde van het restant is ondergaan. Bij straffen van meer dan twee jaar volgt v.i. in beginsel als tweederde van de opgelegde onvoorwaardelijke gevangenisstraf is ondergaan.
Voorwaarden
De v.i. gebeurt altijd onder voorwaarden. De eerste voorwaarde is een algemene (standaard)voorwaarde: geen strafbare feiten plegen tijdens de v.i.-periode.
Daarnaast kunnen bijzondere voorwaarden worden opgelegd, die betrekking hebben op de persoon van de veroordeelde en zijn gedrag. Voorbeelden van dergelijke voorwaarden zijn een contactverbod, een verbod om op bepaalde plekken te komen (locatieverbod, veelal elektronisch gecontroleerd), reclasseringstoezicht, een meldplicht bij de reclassering en/of een behandelverplichting.
De voorwaarden gelden in beginsel tijdens de gehele v.i.-periode (het laatste eenderde deel van de opgelegde gevangenisstraf). Tegen de door het OM opgelegde voorwaarden kan geen beroep worden ingesteld.
Bij overtreding van de bijzondere voorwaarden heeft het OM drie mogelijkheden:
- een waarschuwing
- wijziging of aanscherping van de voorwaarden of
- gehele of gedeeltelijke herroeping van de v.i..
Dit laatste betekent dat het OM een vordering bij de rechter indient om de v.i. geheel of gedeeltelijk te beëindigen. Bij een door de rechter bepaalde herroeping moet de veroordeelde alsnog de resterende eenderde gevangenisstraf geheel of gedeeltelijk uitzitten.
De Centrale Voorziening voorwaardelijke invrijheidstelling (CVvi) bepaalt de voorwaarden en legt deze op. Het toezicht op de naleving van de voorwaarden is in handen van het OM, maar wordt feitelijk uitgevoerd door de reclassering en de politie.
V.i. is geen proefverlof
De v.i.-regeling moet worden onderscheiden van het proefverlof. De v.i. is na tweederde van de gevangenisstraf, het proefverlof is voor tweederde van de gevangenisstraf. De v.i.-regeling is het domein van het OM, het proefverlof is het domein van de Staatssecretaris. Anders dan bij de v.i., waarbij de veroordeelde in beginsel vrij is (behoudens voorwaarden), zit de veroordeelde tijdens de gevangenisstraf in de cel, tenzij, want hij kan voor kortere periodes (een dag, een weekend, de laatste weken) op proefverlof.
Kan een veroordeelde tegen de door het OM opgelegde voorwaarden geen beroep instellen, tegen het weigeren van proefverlof door de Staatssecretaris (DJI) kan hij dat wél. Dat beroep wordt niet behandeld door een gewone rechter, maar door een speciale afdeling van de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ). De RSJ spreekt recht over de uitvoering van vrijheidbenemende straffen en maatregelen en jeugdbeschermingsmaatregelen. Daarnaast adviseert de RSJ de Staatssecretaris ook over de tenuitvoerlegging van sancties en maatregelen.
V.i. is ook iets anders dan gratie. Zie hiervoor de informatie op Rijksoverheid.nl.
Soms geen v.i.
In bijzondere gevallen kan het OM oordelen dat een veroordeelde niet voor v.i. in aanmerking komt. Het OM kan van mening zijn dat de v.i. moet worden uitgesteld dan wel geheel achterwege moet blijven. De beslissing hierover is aan de rechter. Het OM kan bij de rechter een vordering tot uitstel of achterwege indienen. Dit moet uiterlijk een maand vóór de ingangsdatum van de v.i. gedaan worden.
Uitstel of achterwege laten van de v.i. kan om een aantal redenen: ernstige misdragingen tijdens de gevangenisstraf (het plegen van een misdrijf, disciplinaire straffen vanwege wangedrag), onttrekking aan de gevangenisstraf (ontvluchting, niet terugkeren van proefverlof) en/of een recidivegevaar dat niet kan worden afgedekt door bijzondere voorwaarden.
De beslissing van het OM om bijzondere voorwaarden op te leggen of uitstel of afstel van de v.i. te vorderen bij de rechter is gebaseerd op informatie verkregen door onderzoek. Het OM kan hierbij gebruikmaken van informatie van de gevangenis (DJI), de reclassering, de politie en van deskundigen.
