Maatschappelijke onrust trend in jaarbeeld 2021
Het jaar 2021 kenmerkte zich door meer maatschappelijke onrust en een dalend vertrouwen in het overheidsoptreden. Dat blijkt uit de eerste cijfers die het Openbaar Ministerie naar buiten brengt over 2021.
Het OM registreerde vorig jaar 8.100 zaken vanwege belediging, opruiing of discriminatie, al dan niet in combinatie met andere strafbare feiten.. In 2020 waren dat er 7.500. Verdachten tussen 18 en 21 jaar werden 24 procent vaker verdacht voor dergelijke feiten dan in 2020, het aantal minderjarige verdachten steeg met 13 procent.
Het aantal vervolgingen voor belediging steeg met 6 procent ten opzichte van 2020 en met 9 procent ten opzichte van 2019. Het aantal keer dat een persoon tevens ook vervolgd werd voor bedreiging steeg met 8 procent ten opzichte van 2020, en met maar liefst 29 procent ten opzichte van 2019. Ook werd vorig jaar steeds vaker opgeroepen strafbare feiten te plegen of in verzet te gaan tegen het openbaar gezag. In 2021 werd 254 keer een verdachte vervolgd voor opruiing. In 2020 was dat 111 keer en in 2019 43 keer.
Geweld tegen mensen met publieke taak
Naast de rellen van januari en november 2021, liep het vaker uit de hand. Meer dan 1.200 personen werden verdachte vanwege verzet tegen de politie en in 1.046 zaken vanwege mishandeling. Daarbij verdubbelde het aantal verdenkingen van zware mishandelingszaken in twee jaar tot 134. Het aantal openlijke geweldplegingen verdubbelde tot 131. In de meeste gevallen richtte de agressie zich op de politie, bijzondere opsporingsambtenaren of andere ambtsdragers. In Den Haag was de instroom van deze zaken het hoogst; 40 procent meer dan voor de coronapandemie in 2019.
Geweld door jongeren
In 2021 steeg wederom het aantal strafzaken tegen jongeren die verdacht worden van het plegen van een ernstig geweldsdelict of een levensdelict. Steeds vaker heeft een verdachte een wapen, meestal een steekwapen, bij zich. Het aantal minderjarige verdachten dat wordt verdacht van een delict in combinatie met illegaal wapenbezit steeg in twee jaar met 57 procent; van 508 naar 798. Bij jongvolwassenen (18-21 jaar) nam dat aantal toe met 35 procent, van 860 naar 1.162.
In 2020 steeg het aantal zaken tegen minderjarigen die worden verdacht van een ernstig geweldsdelict in één jaar met 20 procent, van 1.633 naar 1.960. Daarbij gaat het om verdachten van zware mishandeling, diefstal met geweld, afpersing of ernstige bedreiging, al dan niet in groepsverband. In 2021 registreerde het OM 1.920 nieuwe geweldszaken tegen minderjarige verdachten. Ook het aantal jongvolwassenen tussen 18 en 21 jaar dat verdacht wordt van een ernstig geweldsdelict bleef hoog. Het OM registreerde 1.946 zaken in 2021. In 2020 waren dat 2.018 verdachten. Dat is 31 procent meer dan in 2019.
Doodslag
Het aantal nieuwe strafzaken met jongere verdachte van (een poging tot) doodslag nam ook in 2021 toe. In 2021 zijn 198 strafzaken met een minderjarige verdachte geregistreerd waarbij sprake was van een verdenking van (een poging) doodslag. In 2020 waren dat er 190. Daarbij ging het in 2020 in 94 procent van de zaken om een poging, in 2021 is dat 89 procent. Daarbovenop zijn 266 strafzaken met een jongvolwassen verdachte geregistreerd voor (een poging) doodslag. In 2020 waren dat 223 verdachten. Een groei van 19 procent. In beide jaren ging het in 91 procent van de zaken om een poging.
Het totaal aantal verdachten, inclusief volwassen verdachten, van (een poging tot) moord steeg met 11 procent. Maar het aantal minderjarige verdachten van (poging) moord verdrievoudigde in een jaar tijd en nam toe van 26 tot 76 personen. Daarbij springen de drie grote steden eruit. In 2020 ging het in 88 procent van de gevallen om een poging tot moord. In 2021 is dat in 83 procent.
Het aantal jongvolwassen verdachten van (poging) moord nam toe van 64 naar 81. In 2020 ging het in 75 procent om een poging moord, in 2021 is dat aandeel afgenomen tot 44 procent. Dat betekent niet alleen dat het aantal jonge verdachten groeit, maar ook dat zij vaker verdacht worden van een voltooid levensdelict.
Kansen en perspectieven bieden
‘Het is belangrijk dat de maatschappij er alles aan doet om te voorkomen dat jongeren zwichten voor de lokroep van de georganiseerde (drugs)criminaliteit. De overheid moet niet alleen grenzen stellen als dat nodig is, maar ook kansen en perspectieven bieden, aldus Gerrit van der Burg, voorzitter van het College van procureurs-generaal. ‘Dat kan met een integrale aanpak die is gericht op het verbeteren van sociaaleconomische kansen en perspectieven, gecombineerd met justitiële maatregelen. Zo voorkom je dat jongeren worden ingezet voor het plegen van ondermijnende criminaliteit en neem je een belangrijke voedingsbodem hiervoor weg.’
Afgehandelde zaken
Het OM heeft in 2021 in totaal 182.500 misdrijfzaken afgehandeld. Dat is nagenoeg gelijk aan het aantal zaken in 2020. Van de afgehandelde strafzaken is 56 procent (102.400 zaken) zelfstandig afgedaan door het OM. Daarvan zijn 31.700 zaken afgedaan met een strafbeschikking. Dat is 17 procent van de totale uitstroom. In 2020 waren dat er nagenoeg evenveel, 31.000 zaken.
De publicatie van het OM-jaarbericht met alle cijfers en thema’s volgt later dit voorjaar.