Ontwikkeling in praktijk hoge transactie

Het OM werkt er aan om de transparantie en duidelijkheid aan de voor- en achterkant van een transactie te vergoten. Eigenlijk leent maar een klein deel van de strafzaken zich voor een hoge transactie. Er worden niet ‘met enige regelmaat miljoenendeals’ gesloten. Eigenlijk is het aantal hoge transacties al jaren gelijk. Het gaat om circa tien zaken per jaar waarin een hoge transactie de meest passende afdoening is.

Transparantie aan de voorkant

Welke zaken komen in aanmerking voor de hoge transactie? Alleen in zaken waar de verdachte ook zelf het foute van zijn handelen inziet en het OM ook niet anders kan opleggen dan een boete (of werkstraf), komt de transactie in beeld. In zaken waar OM en verdachte het niet met elkaar eens zijn of waar een gevangenisstraf tot de mogelijkheden behoort,  moet een rechter beslissing nemen.

Indien er voldoende bewijs van strafbare feiten is verzameld, de verdachte uiteindelijk het foute van zijn handelen inziet en daar ook iets aan wil veranderen, dan kan de casus voor een transactie in aanmerking komen. Verdachten laten zich tijdens een proces van de totstandkoming van een transactie bijstaan door advocaten die hun belangen behartigen. Het OM luistert in de zittingszaal ook naar de standpunten van de verdachte, dus doet dat ook in het proces van het aanbieden van de hoge transactie. Uiteindelijk komt het OM met een transactievoorstel, waarin de ernst van de feiten en de persoon van de verdachte (draagkracht, meewerkende houding, compliance) worden meegewogen.

Een hoge transactie moet om een afdoening gaan die recht doet aan de ernst van de feiten, die ‘pijn‘ doet aan de verdachte en recht doet aan de geschokte rechtsorde. Het moet gaan om een straf die effect heeft voor de samenleving als geheel, waarin een voorbeeld moet worden gesteld, crimineel gedrag wordt bestraft en crimineel verdiend vermogen wordt afgepakt. Er dient effect te zijn voor een sector waarin door de verdachte een concurrentievoordeel is genoten. Last but not least moet er effect zijn voor de verdachte zelf, want wat je wil is dat strafbare feiten niet nog eens worden begaan. Per slot van rekening moeten strafbare feiten in de toekomst niet meer of minder makkelijk kunnen gebeuren.

De verdachte kan een transactie-aanbod altijd weigeren. Indien een aanbod geweigerd wordt, zal het OM alsnog over gaan tot dagvaarden voor zitting.

Meer transparantie aan achterkant

Om de openbaarheid die een zaak ter zitting zou hebben gekregen te compenseren, werkt het OM met steeds langere persberichten. Daar wordt tegenwoordig een feitenrelaas aan toegevoegd. Dit is samenvatting van de feiten waarvoor de transactie aangeboden wordt en het kan vergeleken worden met het requisitor dat een officier van justitie op zitting voordraagt. Voorbeelden van persberichten ‘nieuwe stijl’ zijn de berichten in de hoge transactie met Vimpelcom,  Telia, en KPMG.

Effectieve afdoening

Criminaliteit wordt steeds internationaler. Grensoverschrijdende criminaliteit moet ook in internationaal verband aangepakt worden. De transactie is in de strijd tegen internationale criminaliteit ook een onmisbare en effectieve afdoening. In Groot-Brittanie (2013) en Frankrijk (2016) is de transactie recent ingevoerd. Met een hoge transactie, inclusief het uitbrengen van een persbericht daarover, kan dezelfde uitkomt worden bereikt als bij een - langdurige - behandeling ter zitting.

De doorlooptijden van zaken in rechtbanken loopt op. Een gemiddelde zaak van het functioneel Parket heeft, mede door zittings- en capaciteitsgebrek bij rechtbanken, een gemiddelde doorlooptijd van acht jaar.

Een buitengerechtelijke afdoening zoals de hoge transactie, schikking of strafbeschikking  levert capaciteitsvoordelen voor het OM en de rechtspraak op. Vervolgings- en zittingscapaciteit, en soms ook opsporingscapaciteit kunnen aan andere zaken worden besteed. Doordat via de buitengerechtelijke afdoening ook een relatief snelle en finale beslechting van de zaak plaatsvindt ontstaat, kan ook voor de benadeelde partijen snel duidelijkheid ontstaan.

Publicatiedatum: 28 februari 2018