Vervolging en rechtszaak
Het Openbaar Ministerie heeft vier verdachten vervolgd voor het neerhalen van Malaysia Airlines vlucht MH17 op 17 juli 2014. De rechtbank Den Haag heeft de strafzaak behandeld in het Justitieel Complex Schiphol (JCS). Op 9 maart 2020 begon de rechtszaak met een reeks voorbereidende zittingen. Daarin gaf het OM een gedetailleerde toelichting op het onderzoek en reageerde op de onderzoekswensen van de verdediging. Op 25 november 2020 werd de regiefase afgerond. Op de voorbereidende zittingen erna stonden de laatste ontwikkelingen en het nog uit te voeren onderzoek centraal. Op 7 juni 2021 begon de inhoudelijke behandeling van de zaken tegen de vier verdachten. In september en november 2021 vond het spreekrecht plaats, waarin ruim honderd nabestaanden het woord voerden. Net voor kerst 2021 hield het Openbaar Ministerie het requisitoir, waarin het het bewijs in deze zaak werd toegelicht. Op 22 december 2021 eisten de officieren van justitie levenslange gevangenisstraffen tegen de vier verdachten. De verdediging van verdachte Pulatov heeft in maart 2022 haar pleidooi gehouden. Na nog een aantal zittingen,waarin zowel de aanklagers als de verdediging spraken, werd het onderzoek ter gerechtzitting op vrijdag 10 juni 2022 afgesloten. De rechtbank heeft op 17 november 2022 uitspraak gedaan. Drie verdachten werden veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf, verdachte Pulatov werd vrijgesproken.
Wie zijn de verdachten van het neerhalen van MH17?
Het Openbaar Ministerie vervolgt de volgende personen:
- Igor Vsevolodovich GIRKIN (17-12-1970)
Igor Girkin, ook bekend onder de naam Strelkov of Perviy, is een voormalige kolonel van de FSB, de Russische Federale Veiligheidsdienst. Girkin was op 17 juli 2014 ‘Minister van Defensie’ en bevelhebber van het leger van de zelfverklaarde Volksrepubliek Donetsk. Vanuit dit gebied werd de MH17 neergeschoten. Hij onderhield als hoogste militair contact met de Russische Federatie.
Girkin is schuldig bevonden en veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf.
- Sergey Nikolayevich DUBINSKIY (09 -08- 1962)
Sergey Dubinskiy, bijnaam Khmuriy, is een oud-militair van de GRU, de Russische militaire inlichtingendienst. Dubinskiy was in 2014 één van Girkin’s plaatsvervangers en tevens ‘hoofd van de inlichtingendienst’ van de zelfverklaarde Volksrepubliek Donetsk. Ook hij onderhield regelmatig contact met officials in Rusland.
Dubinskiy is schuldig bevonden en veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf.
- Oleg Yuldashevich PULATOV (24-07-1966)
Oleg Pulatov, ook wel Giurza genoemd, is een oud-militair van de Russische Spetznaz-GRU, de speciale eenheden van de Russische militaire inlichtingendienst. Pulatov was in 2014 ‘plaatsvervangend hoofd van de inlichtingendienst’ van de zelfverklaarde Volksrepubliek Donetsk en één van de plaatsvervangers van Dubinskiy.
Pulatov is onschuldig bevonden en vrijgesproken.
- Leonid Volodymyrovych KHARCHENKO (10-01-1972)
Leonid Kharchenko, ook wel Krot genoemd, is de enige Oekraïense verdachte. Hij heeft geen militaire achtergrond. Hij werd direct aangestuurd door Dubinskiy en gaf in juli 2014 als commandant leiding aan een gevechtseenheid in de regio rond Donetsk. In dat gebied was er op dat moment een gewapend conflict tussen pro-Russische strijders en de Oekraïense strijdkrachten.
Kharchenko is schuldig bevonden en veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf.
Waarvan beschuldigt het OM de verdachten?
Op de eerste zittingsdag van het MH17-proces heeft de officier van justitie de tenlastelegging van de vier verdachten voorgedragen. Het Openbaar Ministerie (OM) verdenkt hen van nauwe samenwerking om de BUK TELAR te verkrijgen en in stelling te brengen op de afvuurlocatie met als doel een vliegtuig neer te schieten. Zij kunnen daarom ook samen verantwoordelijk worden gehouden voor het neerschieten van vlucht MH17. Ze worden beschuldigd van:
- het doen verongelukken van vlucht MH17, met de dood van alle inzittenden tot gevolg, strafbaar gesteld in artikel 168 van het Wetboek van Strafrecht;
- de moord op de 298 inzittenden van vlucht MH17, strafbaar gesteld in artikel 289 van het Wetboek van Strafrecht.
Het OM heeft de verdachten opgeroepen (dagvaarding) om op 9 maart 2020 voor de rechter te verschijnen, zodat zij zich kunnen verantwoorden voor hun rol in het neerhalen van vlucht MH17. Lees de complete tenlastelegging in de geanonimiseerde dagvaarding.
Uitlevering niet mogelijk
Van de verdachten hebben er drie de Russische nationaliteit. De vierde verdachte is Oekraïens. Omdat de grondwetten van Rusland en Oekraïne het niet toestaan om onderdanen uit te leveren, wordt niet om uitlevering van de verdachten gevraagd.
Het Openbaar Ministerie heeft internationale aanhoudingsbevelen voor de verdachten verstuurd en heeft hen op de nationale en internationale opsporingslijsten laten plaatsen. Daarom zijn de volledige namen van de verdachten bekend gemaakt en werden hun foto’s getoond. Inmiddels is Pulatov vrijgesproken en van de opsporingslijsten verwijderd. De signalering voor de drie veroordeelden blijft van kracht.
Nederlandse strafzaak met internationaal tintje
De rechtszaak MH17 vond plaats in Nederland volgens het Nederlands procesrecht. Om het berechten van de verdachten in Nederland mogelijk te maken, sloten Nederland en Oekraïne een verdrag voor internationale juridische samenwerking. Ook is er een aparte bepaling in de wet vastgelegd vanwege het internationale karakter van het proces. Hierdoor kon de rechtbank bijvoorbeeld toestaan dat bepaalde onderdelen van het strafproces in het Engels zijn gevoerd, zoals de uitoefening van het spreekrecht door buitenlandse nabestaanden.
Rechten nabestaanden in rechtszaak MH17
De rechten van nabestaanden zijn vastgelegd in de Nederlandse wet. Wat deze zaak bijzonder maakt is het grote aantal nabestaanden. Bovendien wonen zij verspreid over de hele wereld. De rechtbank heeft uiteindelijk bepaald dat nabestaanden zowel live in de rechtbank, maar ook via een videoverbinding hun spreekrecht konden uitvoeren. Ook was het mogelijk voor nabestaanden om een videoboodschap op te nemen. Uiteindelijk hebben 105 nabestaanden op deze manier gebruik gemaakt van hun spreekrecht.
Zittingen MH17-proces in Justitieel Complex Schiphol
Er waren veel internationale nabestaanden die de zitting wilden bijwonen en er was wereldwijd mediabelangstelling voor het strafproces. De rechtbank Den Haag hield daarom zitting in het Justitieel Complex (JC) Schiphol. Dat biedt meer plaats dan het Paleis van Justitie in Den Haag. De rechtbank Den Haag verzorgde een livestream van de zittingen.