MH17 vliegramp

Wanneer twee of meer landen in een strafrechtelijk onderzoek met elkaar samenwerken gelden er spelregels. Deze regels dienen er onder andere toe dat resultaten van strafrechtelijk onderzoek in het ene land gebruikt kunnen worden in een strafrechtelijk onderzoek van het andere land. Verder zijn er regels die ervoor zorgen dat bepaalde onderzoekshandelingen in een land worden verricht ten behoeve van een ander land. Wanneer landen een gezamenlijk opsporingsdoel hebben, kan er ook besloten worden om samen het opsporingsonderzoek te doen. Daartoe wordt dan een Joint Investigation Team (Gemeenschappelijk Opsporingsteam) gevormd. In het onderzoek naar de ramp met MH-17 is zo’n JIT gevormd. In dit JIT werken de meest getroffen landen Nederland, Australië, Maleisië en België  samen met Oekraïne, waar de crash plaatsvond.

De resultaten van het strafrechtelijk onderzoek moeten voldoen aan de maatstaven die wij in Nederland aan een onderzoek stellen. Dit geldt ook voor de andere deelnemende landen. De eisen die aan een strafrechtelijk onderzoek worden gesteld, verschillen per land. Dit betekent dat er veel overleg is binnen het JIT over wat de regels zijn en hoe in bepaalde landen het bewijs wordt verzameld. Door de samenwerking in het JIT is het mogelijk gemaakt dat Nederlandse en Australische politiemensen op Oekraïens grondgebied actief zijn, samen met Oekraïense opsporingsambtenaren.

De positie van Oekraïne in het Joint Investigation Team is direct bij de start besproken met de Oekraïense autoriteiten. Oekraïne is immers zelf partij bij het gewapend conflict waarbij de MH17 is neergeschoten. Er zijn afspraken gemaakt om de onafhankelijkheid van het onderzoek te garanderen. Zo is afgesproken dat het onderzoek gezamenlijk plaatsvindt en dat de resultaten van het onderzoek steeds scherp worden beoordeeld door de andere leden van het onderzoeksteam, zodat deze internationaal niet in twijfel kunnen worden getrokken. Een team van Australische en Nederlandse rechercheurs is permanent aanwezig in Oekraïne, in het zogeheten Field Office.

Het Joint Investigation Team heeft alle menselijke resten, persoonlijke bezittingen en wrakstukken van het vliegtuig, die in de omgeving van de rampplek  zijn gevonden, onderzocht met als doel de oorzaak van de crash te achterhalen. De daarop veilig gestelde sporen worden door experts onderzocht en vergeleken. Er zijn deskundigen op allerlei terreinen bevraagd (zoals wapenexperts) en er is informatie opgevraagd bij  verschillende landen. Het Joint Investigation Team werkt nog dagelijks aan het traceren en horen van een groot aantal getuigen.

Naast de oorzaak van de crash,  richt het onderzoek zich op de opsporing en vervolging van de daders. Daarbij moet worden gekeken naar wie welke rol  heeft gehad in het neerschieten van de MH17 en welke opzet zij hadden. Het JIT is hierbij sterk afhankelijk van verklaringen van getuigen. Zowel het onderzoek naar de daders als hun uiteindelijke arrestatie is complex en tijdrovend.

In een infographic geeft het Joint Investigation Team een overzicht van alle aspecten uit het onderzoek.

Beide onderzoeken hebben een verschillend doel. Het  Joint Investigation Team (JIT)doet onderzoek met als uiteindelijke doel de berechting van de daders. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV) doet onderzoek om veiligheidslessen te kunnen trekken voor de toekomst. Zowel het JIT als de OVV onderzoeken de oorzaak van de ramp. De OVV kijkt daarnaast naar de besluitvorming rondom het bepalen van vliegroutes en de beschikbaarheid van passagierslijsten van de MH17 op 17 juli 2014. Het JIT-onderzoek richt zich op de opsporing van verdachten.